Over je eigendomsrecht heen regeren

Inleiding

officiell webbsida

Steeds vaker komen op mijn bureau verzoeken terecht van mensen die een paard hebben verkocht en nu via de juridische weg invloed willen hebben op wat er nu nog met het paard gebeurt. In hoeverre heb je als voormalig eigenaar nog iets in de pap te brokkelen en onder welke omstandigheden is dat dan? Waarom zou je het willen, zowel als koper als in de rol van verkoper en hoe regel je zoiets dan?

Overeenkomstenrecht

Als je – om welke reden dan ook – afscheid van je paard gaat nemen, dan is dat vrijwel zonder uitzondering een moment met heel dubbele gevoelens. Heb je er wel goed aan gedaan? Gaat die nieuwe eigenaar er wel net zo goed voor zorgen als jij? Gaat die er (nog belangrijker!) wel net zoveel van houden als jij? Had je niet toch beter….. en in die fase komen de gedachten naar boven dat je het eigenlijk toch wel fijn zou vinden om zelf gewoon nog iets te zeggen kunnen blijven hebben. Dus spreek je af dat de verkoper het eerst tegen jou moet zeggen en ‘m aan jou moet terug verkopen als het paard weg gaat, of dat je zo en zo vaak langs mag komen, en je legt vast hoe ze ervoor moeten gaan zorgen, er perse nooit mee mag gaan springen et cetera. Daarmee heb je je gemoedsrust toch een hele stap verder geholpen. Dan is de frustratie groot als je na een tijd merkt dat de koper zich helemaal niet aan de afspraken houdt, het paard allang weer aan een ander heeft verkocht of er toch een eventingcarriere mee is begonnen. Wat dan?

Om te beginnen is de activiteit van koop en verkoop te scharen onder het overeenkomstenrecht. Binnen bepaalde grenzen staat het je vrij om afspraken te maken over waar je je maar goed bij voelt. Bij het opmaken van allerhande afspraken moet je je echter goed realiseren dat je bij de verkoop van het paard het meest omvattende recht dat iemand op een goed kan hebben (namelijk de eigendom), verkoopt. Dat wil zeggen dat de nieuwe eigenaar zelf mag beslissen hoe hij voor het paard gaat zorgen, welke afwegingen hij maakt en welke activiteiten hij wel of niet met het paard gaat ondernemen. Daar heb je als vorige eigenaar niet zo veel over te zeggen. Het is niet zo dat jij persoonlijk het recht hebt om iemand anders te verbieden om met zijn eigendom om te gaan zoals die ander dat wil.

Wat is de waarde van een dergelijke bepaling?

Als er al afspraken schriftelijk zijn vastgelegd, dan is daar vaak geen sanctie aan verbonden. Laten we het voorbeeld bezien: ‘aan het paard zal dagelijks ten minste vijf uur weidegang worden geboden’. Nu komt je er als voormalige eigenaar achter dat het paard naar een stal is verhuisd waar het paard in beginsel op stal staat, wellicht een uurtje in de paddock en dat het verder alleen uit zijn box komt om gereden te worden. Wat dan? Je kunt niet de overeenkomst daarmee ‘wegtoveren’, je hebt evenmin een recht (want geen rechtens relevant belang) om te vorderen dat de eigenaar het paard elders gaat huisvesten, feitelijk sta je met lege handen. Dergelijke afspraken zijn niet te handhaven. Ook in het leven van de koper kunnen veranderingen optreden, die er niet toe kunnen leiden dat jij – als voormalige eigenaar – daar iets over te zeggen hebt.

Iets anders is het als er afspraken gemaakt worden die zodanig concreet en uitvoerbaar zijn, en ook gesanctioneerd kunnen worden, die afspraken ook nageleefd kunnen worden. Een voorbeeld daarvan is het beding van het eerste recht van terugkoop. Als dat correct wordt omschreven, leggen partijen vast dat – als de nieuwe eigenaar het paard wil vervreemden – hij het paard eerst aan jou moet aanbieden voor dezelfde prijs. Daarvan kun je vastleggen dat er een boete op staat als de verkoper dat niet doet. De verkoper mag en moet daar dan rekening mee houden bij de verkoop. Als oude eigenaar krijg je dan niet het paard terug (vermoedelijk wordt de eerdere eigenaar beschermd), maar wel enige genoegdoening. Al heb je daar dan uiteindelijk betrekkelijk weinig aan.

Dergelijke constructies zijn niet mogelijk voor zaken die volstrekt afhankelijk zijn van het inzicht van goede zorg voor het paard, zoals het merk voer, de hoeveelheid ruwvoer, de wijze van huisvesting of de manier van berijden (ik kom wel contracten tegen waarin is vastgelegd bij welke instructeur de koper tenminste wekelijks moet gaan lessen; dat is uiteraard volstrekt onhoudbaar). De eigenaar mag over dergelijke zaken een nieuw inzicht verwerven en zijn eigendom naar het nieuwe inzicht behandelen, zonder daarover rekening en verantwoording af te leggen aan iemand die geen enkele (juridische) verhouding met het paard heeft.

Iets heel anders is overigens in dit verband de situatie waarin een paard (bijvoorbeeld in verband met de gezondheid) voor een bepaald gebruiksdoel wordt verkocht. Als je als verkoper vastlegt dat het paard een fysieke beperking heeft waardoor het niet meer bereden kan worden, maar er bijvoorbeeld nog wel mee gefokt kan worden, dan neemt men een dergelijke bepaling op in een contract om onduidelijkheid te vermijden dat het paard niet geschikt is voor een bepaald gebruiksdoel. Als de nieuwe eigenaar er dan toch mee gaat rijden, dan kan je dat als oude eigenaar niet tegenhouden, maar de oude eigenaar kan niet bij jou komen klagen dat het paard niet geschikt is, omdat er een fysieke beperking aan zit.

Wat dan wel?

Voorlopige werkconclusie is dat het niet eenvoudig en haast ondoenlijk is om te komen tot een contractuele beperking van het eigendomsrecht op een paard. Als je toch zelf zeggenschap wil hebben en houden, dan kun je beter een bijrijder zoeken, het paard verhuren (in de lease doen) of een mede-eigenaar zoeken. Als je afspraken wil maken die je kunt afdwingen, dan moet je zorgen dat de afspraken duidelijk zijn, dat er niet alleen omschreven is wat de afspraak is, maar ook wat er gebeurt als een der partijen zich niet aan de afspraak houdt.

En dat brengt ons direct bij de crux van het verhaal: waarom zou een koper zich zo aan handen en voeten laten binden? Op het moment dat de koper gaat kopen, heeft hij nog geen band met dit paard, dus die kijkt – als de afspraken dwingend worden – wel lekker verder naar een paard dat net zo leuk is, maar waar hij het wel zelf voor het zeggen heeft. Dus waarom zou je concessies op je (toekomstig) eigendomsrecht willen doen? Vermoedelijk louter en alleen omdat de prijs ernaar is. En als je dat als verkoper nou weet (de koper koopt het paard omdat hij zo weinig kost en neemt voor lief dat ik dan een aantal eisen stel die ik toch niet hard kan maken als puntje bij paaltje komt), waarom zou je dat dan willen? Het antwoord op die vraag laat ik graag open!

Wanneer heb je echt niet goed opgelet?

Momenteel staat het internet er bol van: mensen die om financiële redenen (of, minder vaak, gezondheidsredenen of tijd) niet meer voor een paard kunnen zorgen, het paard te koop hebben gehad, geen koper konden vinden en het paard dan maar schenken aan iemand die he-le-maal begreep waar paardenhouderschap in jouw ogen over ging en een perfect thuis voor jouw paard gaat bieden. Helaas kan deze persoon er net even geen geld voor betalen (meestal komt er dan een moeilijk verhaal over ex-partners die hen zoveel hebben gekost) maar dat vind je niet erg, want je hebt nog nooit iemand getroffen met wie je zó op één lijn zat. Met een gevoel van opluchting vertrekt het paard. Als verkoper ben je dan van die torenhoge maandelijkse lasten af. In dit geval geldt: voor niets gaat de zon op. Jouw paard moet ook een stalletje hebben en moet ook eten, onderdak, tijd van de hoefsmid en zo nu en dan de dierenarts. Die nieuwe eigenaar (want ook door schenking wordt je gewoon eigenaar en dat is al het geval als je het paard met deze schenkingsgedachte ter feitelijke beschikking van die ander zet, zelfs al heb jij zelf de papieren nog), die niet voor jouw paard kan betalen, kan die kosten toch evenmin dragen? Je kan er dan gevoeglijk van uitgaan dat zo iemand jouw paard netjes maakt en voor goed geld weer aan een derde verkoopt en nee, in beginsel kan je daar weinig tot niets tegen doen. Je moet er vooraf bovenop zitten en er dan voor proberen te zorgen dat je je paard niet verkoopt aan iemand die niet de juiste bedoelingen heeft.

Heb je zelf een juridische vraag over bijvoorbeeld de (ver)koop van je paard, dan kun je als lid van Vereniging Eigen Paard hier gratis je vraag voorleggen aan onze huisadvocate mr. Floortje Maat. Ook hebben we gratis juridische contracten, zoals een koopcontract. Deze kun je hier downloaden.